تحلیل نظری سطح بهینه عدم توازنهای منطقه ای در نظریه اقتصاد اسلامی

برقراری عدالت از بزرگ ترین اهدافی است که انسان در پی تحقق آن در جامعه بشری بوده است؛ اما تحقق این خواست فطری نیاز به نگرشی در بستر جامعه و محیط طبیعی دارد. هدف اصلی این پژوهش پاسخ به این سئوال است که براساس مباحث مربوط به عدالت اقتصادی از منظر اسلام چه حد از عدم توازن های منطقه ای پذیرفته می باشد. و به طور کلی سطح بهینه عدم توازن های منطقه ای را با چه معیارهایی می توان برآورد کرد؟ برای پاسخ به این سوال ابتدا سعی شد از طریق مطالعات کتابخانه ای، ادبیات مربوط به عدالت، عدالت اجتماعی- اقتصادی از منظر اسلام، عدم توازن های منطقه ای و عدالت جغرافیایی گردآوری شود، تا براساس آن عوامل موثر بر عدالت اقتصادی- جغرافیایی استخراج شوند. در گام بعد با بهره گیری از معیارهای عدالت اقتصادی اسلامی و در نظر گرفتن الزامات جغرافیایی، پنج معیار اصلی عدالت اقتصادی- جغرافیایی از منظر اسلام استخراج شد که شامل: 1. حفظ جایگاه قوامی اموال در مصرف؛ 2. حداکثرسازی قابلیت تولید و نمو منابع تولید؛ 3. حق برخورداری برابر و عادلانه از منابع و ثروت های طبیعی؛ 4.رعایت قواعد سهم بری عوامل تولید؛ 5. رفع نیازهای اولیه همه (تامین و توازن اجتماعی)، می باشد. در راستای معیارهای استخراج شده، شانزده معیار تشخیص سطح بهینه عدم توازن های منطقه ای که در شکل گیری عدالت اقتصادی- منطقه ای موثر بودند باز شناسایی شدند. از میان معیارهای مذکور، نُه معیار به عنوان معیارهایی که از منظر اسلام برای ایجاد عدم توازن های منطقه ای پذیرفته شده بودند به عنوان معیارهای ایجاد سطح بهینه عدم توازن های منطقه ای در نظر گرفته شدند. در گام نهایی، معادله ای از معیارهای تعیین سطح بهینه عدم توازن های منطقه ای در نظر گرفته شد که در آن متغییر وابسته عبارت است از سطح بهینه عدم توازن های منطقه ای و متغییرهای مستقل که در واقع نه معیار پذیرفته شده در بخش قبل می باشند، عبارتند از: 1. نسبت اسراف و تبذیر در منطقه؛2. سطح مزیت منطقه در تولید کالاهای ضروری؛3. تقاضای داخلی برای کالاهای غیرضروری واجد مزیت منطقه ای؛4. سطح (یا نرخ رشد) محصولات بخش های دارای مزیت منطقه ای؛5. سطح بهره وری نیروی کار (فرهنگ کار- مهارت- استعداد و توان)؛6. موجودی نهاده های تولید (نیروی کار، سرمایه خصوصی، سرمایه و منابع طبیعی)؛7. میزان سرریزهای فضایی (داخلی- بین المللی)؛8. میزان سرمایه اجتماعی ؛9. میزان بلایای طبیعی. این معادله دارای ویژگی هایی اعم از غیر صفر بودن، مثبت و یکنوا و شامل اثرات متقاطع و علیّت های تجمعی می باشد. در مطالعات تجربی از طریق تعریف شاخص های مناسب با معیارهای استخراج شده و روش های مناسب بهینه یابی، می توان مقدار سطح بهینه عدم توازن های منطقه ای را از طریق معادله معرفی شده تخمین زد.